نشست تخصصی «معماری پایدار و محیط زیست» با حضور رئیس بنیاد معماری انقلاب اسلامی و جمعی از اساتید دانشگاه، چهارشنبه اول بهمن ماه 1393 در سالن سلمان هراتی مجموعه حوزه هنری برگزار شد.
به گزارش بنیاد معماری انقلاب اسلامی، نشست معماری پایدار و محیط زیست (بررسی بایدها، نبایدها، سیاست ها و قوانین) روزچهارشنبه اول بهمن ماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.
محمدخانی: مهم‌ترین مانع برای معماری عدم وجود سند جامع و كامل برای آینده است
در ابتدا، امیر محمدخانی مدیر مركز معماری حوزه هنری و رئیس بنیاد معماری انقلاب اسلامی، در خصوص این نشست تخصصی كه به همت بنیاد معماری انقلاب اسلامی و مشارکت موسسه مطالعات راهبردی معماری ایرانبرگزار می‌گردد ، گفت: بر كسی پوشیده نیست كه تغییر، تحول و بناهای معماری از ارتباط حاكمیت و معمارانشکل‌گرفته و دچار تغییر شده است. پس از انقلاب اسلامی و به علت شكل انتخاباتی بودن نهادهای دولتی و تغییر مداوم مدیران، گاهی به امور معماری به‌طور شایسته‌ای پرداخته نمی‌شود. اما باید بدانیم كه حاكمیت با دولت فرقمی‌کند.
وی ادامه داد: نظر غالب این بود كه اگر رابطه معماران با شخص رهبری و حاكمیت به‌صورت مستقیم باشد، نظارت كارشناسی بی‌واسطه به ایشان منتقل می‌شود و می‌توان انتظار داشت از این مسیر بتوانیم تغییراتی را ایجاد كنیم. می‌دانیم كه امروز معماری ما در مسیر خوبی نیست و شكل شهر ما خوب نیست و معماری تبدیل به یك تجارت شده است تا این‌که به‌عنوان یك هنر مطرح گردد.
محمدخانی با اشاره به یكی از مشكلات مهم درزمینهٔ پرداختن به معماری و هویت آن، گفت: یكی از مهم‌ترین موانع برای ما در حال حاضر، عدم وجود یك سند جامع و كامل برای آینده درزمینهٔ معماری است و هر وزارتخانه‌ای بر اساس سند چشم‌انداز خود به‌طور جداگانه كار می‌کند. ما نمی‌دانیم در آینده چه می‌شود و این موضوع، امر خوبی نیست.
وی افزود: تصمیم بر این شد تا با استفاده از نظرات كارشناسآن‌که در رشته كاری خود استاد هستند، این امر را محقق كنیم و باید به ذكر این نكته بپردازم كه ما تنها كار دبیرخانه‌ای انجام می‌دهیم، كه اصل و جمع‌بندی نظرات به دست مقام رهبری خواهد رسید و در پی آن هستیم كه اساتید معماری علاوه بر ارائه نظرات كتبی در یك جلسه جامع به‌صورت شفاهی با ایشان صحبت كنند.
مدیر مركز معماری حوزه هنری در خصوص سازمان و نهادهایی كه در این امر موردتوجه هستند، گفت: وزارت مسكن و شهرسازی، مجلس شورای اسلامی، سازمان نظام‌مهندسی و بسیاری از رسانه‌ها به‌طور عملی به این موضوع ورود كرده و نظرات خود را ابراز نموده‌اند و ما تلاش کرده‌ایم نظرات اشخاص حقوقی و نظرات اشخاص حقیقی كه اساتید معماری هستند را تجمیع كنیم.
وی ادامه داد: مسئله «معماری پایدار» برای برخی كشورها امری جدید است؛ اما برای ما امری دیرینه است. در شرایط كنونی نیازها و شكل زندگی جامعه ما تغییر كرده است و متأسفانه ما با یك الگوی ساخت مسكن در اقلیم و جغرافیاهای متفاوت روبه‌رو هستیم. این مسئله امری نامیمون است كه باید تغییراتی در آن صورت پذیرد.
در ادامه این نشست، حریری از اساتید معماری دانشگاه تهران و عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران، در خصوص وضعیت كنونی معماری در تهران گفت: متأسفانه شهر ما خراب و تهران تبدیل به یك شهر بدون چهره شده است. ما باید این نكته را بدانیم كه معماری گذشته ما برای گذشته خوب بوده است. امروز مسئله مهم، ترجمه آنمعماری به امروز و نیازهای امروز ما است تا بتوان از آن استفاده كرد.
وی افزود: ما در كشورمان مزیت‌های بسیاری برای استفاده از شکل‌های دیگر انرژی‌داریم كه نسبت به آن‌هابی‌توجه و کم‌بهره هستیم. ما امروز در كشورمان با توجه به پتانسیل بالای انرژی خورشیدی می‌توانیم از این نعمتبهره‌مند شویم و از آن استفاده‌های بسیاری بكنیم.
مفیدی: باید بینش ما نسبت به شهرسازی تغییر كند
در ادامه، سید مجید مفیدی شمیرانی، دكترای تخصصی معماری از دانشگاه شفیلد انگلستان و دارنده مدرك كارشناسی ارشد طراحی شهری از دانشگاه كلرادو دنور آمریكا در خصوص موضوع «معماری پایدار» گفت: در مورد «معماری پایدار» هیچ الگویی در كشور ما وجود ندارد. مردم ما باید متوجه شوند كه مفهوم پایداری در مقوله انرژی چیست. ازلحاظ حقوقی و ضوابط باید تحولی صورت پذیرد.
وی ادامه داد: از منظر آموزشی كه در سطح وسیعی معمار تربیت می‌شود اما حتی ساده‌ترین اصول را نمی‌توانند پیاده كنند. برای طراحی بنا باید «پایداری» معماری به آن‌ها آموزش داده شود تا پیشرفت حاصل شود. در دوره مدرنیسم به‌طور دائم به این مسئله پرداخته می‌شده است كه باید فرم دنبال عملكرد باشد یا بالعكس. این حرفبه‌هیچ‌وجه درست نیست. این دو باید در یك راستا نسبت به یكدیگر باشند. پایداری یك امر حسی نیست، بلكه مبحثی علمی است و ضرورتی حیاتی دارد. باید بدانیم در رأس تمام مباحث، «پایداری» است كه باید به‌درستی به آن پرداخته می‌شود. ما در زمین باانرژی محدود روبه‌رو هستیم كه كمبود آن محسوس است و به مشكل خواهیمخورد. باید رسالت بزرگی را امروز به عهده معماران بگذاریم زیرا رسالت مهمی است. باید بینش ما نسبت به شهرسازی تغییر كند.
قبادیان: در گفتمان امروز معماری جهان مبحث پایداری امری ضروری است
در ادامه نشست، وحید قبادیان كارشناس ارشد معماری از دانشگاه ایالتی اوهایو آمریكا و دارای مدرك دكترای معماری از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، در خصوص بحث پایداری در معماری گفت: در مورد مبحث پایداری در معماری می‌توان به سه حوزه آموزش، ضوابط و اجرا اشاره كرد و گفت كه در گفتمان امروز معماری جهان، مبحث پایداری امری ضروری و مهم تلقی می‌شود. در سنت معماری ما، معماری پایدار وجود داشته است اما بنا به فرمایشات جناب حریری، باید با توجه به زمان و مكان امروز ترجمه شود و اكنونیت داشته باشد.
وی افزود: در حوزه اجرا، ما نیاز به الگو داریم و این الگو برای هر شهر و استانی متفاوت است. وظیفه سازمان‌ها و نهادها این است كه تغییرات ایجاد كنند. ما امروز باید ضوابطی برای معماری پایدار داشته باشیم. باید ضوابط ساختمان هر پنج سال تغییر كند. در دروس دانشگاه باید علوم را به‌روز كنیم و اگر به دنبال تغییرات هستیم باید بدانیم این مسیر تنها از راه تغییر سرفصل‌های دانشگاهی و ورود مبحث «پایداری در معماری» اتفاق می‌افتد. امیدوارم در شهری زندگی كنیم كه معماری پایدار در تمامی جوانب آن حضورداشته باشد.
اربابیان: هویت و فرهنگ اصلی ما از طریق معماری شكل می‌گیرد
نشست «پایداری در معماری» با سخنان همایون اربابیان، استاد دانشگاه علم و صنعت و كارشناس در خصوصمسئله «پایداری در معماری» گفت: برای آن‌که بتوانیم به بحرانی كه ما را امروز تهدید می‌کند پاسخ‌گو باشیم، این نكته را باید بدانیم كه مشكلات ما فراتر از ساختمان است. جمله معروفی وجود داردکه ما ساختمان‌ها را می‌سازیمو ساختمان‌ها ما را می‌سازند. این جمله نشان می‌دهد كه هویت و فرهنگ اصلی ما از طریق معماری باید شكل بگیرد و به آن باید به‌صورت جدی پرداخته شود.
وی ادامه داد: مشكل اصلی امروز ما، جزیره‌ای بودن دستگاه‌های اجرایی است؛ درصورتی‌که پایداری یعنی باهمبودن و ارتباط مستمر و سازنده، باید در اخلاق و منش نیز وجود داشته باشد. باید از من ذهنی و تفكر تك نگری پرهیز كنیم. باید سیستم بخشی نگر را حذف كنیم. باید کلی‌نگر به جهان بنگریم و باید انتقادات را تبدیل به راهكار كنیم. باید ساختمانهایی بسازیم كه نمادهای حكومت ما باشند. باید تعامل و همكاری میان فرهنگ ها و معماران مختلف وجود داشته باشد.
جوانبخت: با روند فعلی مصرف سوخت، سال های بحرانی برای صادارت وجود خواهد داشت
امیر جوانبخت، كارشناس ارشد معماری از دانشكده هنر های زیبا دانشگاه تهران و مدیر پروژه بررسی استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران در سال 83 در ادامه نشست معماری پایدار و محیط زیست (بررسی بایدها، نبایدها، سیاست ها و قوانین) در خصوص موضوع پایداری در معماری گفت: هم اكنون شاهد این هستیم كه كشورهای دیگر به دنبال معماری پایدار هستند؛ زیرا به دنبال مقابله با آلودگی زمین و پیگیر ذخیره و بهینه كردن انرژی هستند. در كشور ما چنین بحرانی وجود دارد، مصرف سوخت به میزان بالا باعث شده است كه در سال های آینده بیشتر منابع سوختی ما صرف استفاده در كشور شود و نتوانیم آن‌ها را صادر كنیم.
وی ادامه داد: هوای آلوده ای كه امروز شاهد آن هستیم نیز محصول همین مصرف بی رویه و بی حد در كشورمان است. بودجه ریزی و برنامه ریزی ما باید به گونه ای باشد و به سمتی میل كند كه بحران را بشناسیم و واقعا به قوانین عمل كنیم. باید برای یك برنامه مهم بودجه تعیین شود، و با یك بودجه مناسب دست معماران را باز بگذاریم. در جامعه مردم پیرو فرهنگ هستند و بر این اساس پول به جامعه تزریق می‌شود. باید برآیند جامعه را به سمتی سوق دهیم كه ساختمآن‌های ماندگار ساخته بشود.
این كارشناس ارشد معماری در خصوص الگوسازی در امر معماری گفت: باید ساختمآن‌های الگو از سمت نهادهای دولتی و سازمآن‌های حكومتی ساخته شود تا جامعه بتواند با الگوبرداری و پیروی از این الگو دست به تغییر بزند، همچنین باید در كنار این الگو یك قانون مصوب وجود داشته باشد تا پیگیری، نمونه سازی و اجرایی شدن این الگو برداری را تضمین كند.
محمودی: سازمان نظام‌مهندسی كشور باید عملكرد بهتری داشته باشد
در ادامه این نشست، مهناز محمودی دكترای تخصصی معماری از دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات در خصوصمعضل پیش روی معماری در روزگار فعلی گفت: فكر می كنم با معضل مفصلی روبه‌رو هستیم كه برای رفع آن باید از كل شروع كنیم تا به جزئیات برسیم. نمی‌توان این روند را از معماران شروع كرد، باید به یك كلیت فكر كرد. این روند اجرایی و قوانین و مقررات را باید به شكل صحیح آن اجرا كنیم و اجرای صحیح آن، خود یك گام مثبت است. ما در كنار این موضوعات، مشكلات آموزش را نیز مقابل خود خواهیم داشت.
وی ادامه داد: بناهای عام توسط بساز و بفروش ها و با سازوكار آن‌ها ساخته می‌شود و سیستم نظام‌مهندسی از هدف غایی خود دور شده و فاصله گرفته است. در سیستم نظام پزشكی كسی كه هشت سال درس می خواند، نمی‌تواند در شهر تهران مطب بزند و باید تخصص و دوره های كارورزی در شهرستآن‌ها را ببیند اما یك لیسانسیه معماری به راحتی عضو سازمان نظام‌مهندسی می‌شود كه این به‌هیچ‌وجه خوب نیست و این سازمان باید عملكرد بهتری با توجه به هدف تاسیس خود داشته باشد.
محمودی در خصوص نوع رابطه سازمان نظام‌مهندسی و بنگاه های املاك درزمینهٔ ساخت و ساز معماری گفت: رابطه ای كه میان سازمان نظام مهندس با بنگاه های املاك و بساز و بفروش های متفرقه به‌هیچ‌وجه رابطه درست و نظام مندی نیست و باید به شكل صحیح تری باشد. ما عدم نظارت و نقشه های نادرست را در این روابط شاهد هستیم كه نباید این گونه باشد.
وی ادامه داد: ما درزمینهٔ مسكن مهر به‌عنوان یك پروژه ملی غفلت هایی را شاهد بودیم كه از سمبل و الگو شدن این پروژه برای جامعه جلوگیری كرد و باعث شد به یك پروژه پر خطا و معمولی تبدیل شود.
رضایی حریری:
معماران گفتند، مسئولین نشنیدند
تهران شهر بدون چهره
رضایی حریری؛معماران درگذشته ای‌ای نچندان دور به شهردار تهران هشدار دادند که از ساخت وساز شمال تهران جلوگیری شود ولی متأسفانه با سود جویی شهردار هشدار ما نتیجه نرسید و امروز هوای تهران از طریق کوه های الهیه مسدود شده است وهوا در تهران جریان ندارد،به طور کل معماران در زمان مناسب بسیار گفته اند وراه حل داده اند ولی متأسفانه از این علم و تجربه هیچگاه استفاده نشده است.
محمد تقی رضایی حریری دكترای فنی در معماری از دانشگاه فنی وین، عضو هیئت‌علمی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران؛ ساماندهی معماری کاری است بیهوده و من نسبت به این موضوع بسیار نا امید هستم چرا که در بازگشت به ایران به این نتیجه رسیدم هیچ مسئولی در ایران به تجربه وعلم بها نمیدهد به عنوان مثال سازمان بهینه سازی مصرف سوخت که ما از طراحانش بودیم در ابتدای کار با افراد متخصص کارش را آغاز کرد به گونه‌ای‌ای که امام این سازمان را مورد تایید خود قرار داد ولی بعد از چند سال به یکباره بسیاری از افراد متخصص انرژی شدند وقراردادهای بزرگ گرفتند و یا در دوره های گذشته، گروه ما به شهردار آن زمان هشدار داد که از ساخت وساز شمال تهران جلوگیری شود ولی متأسفانه با سود جویی شهردار هشدار ما نتیجه نداد و امروز هوای تهران از طریق کوه های الهیه مسدود شده است وهوا در تهران جریان ندارد واز سوی دیگر طرحی دادیم بابت عایق بندی سقف های تهران، چرا که اگر سقف های بناهای تهران را عایق می کردند حدود 18 میلیارد صرف انرژی می شد،به طور کل معماران در زمان مناسب بسیار گفته اند وراه حل داده اند ولی متأسفانه استفاده ای‌ای نشده است.
طراح و معمار فروشگاه‌های زنجیره‌ای كوروش (قدس)، با اشاره به ناهنجاری‌های موجود در شهرداری ادامه؛ متأسفانه برخی از افراد در شهرداری دو نقش دارند یکی روی میز و دیگری زیر میز و شما این را در شهر می‌بینید،در کوچه شش متری بناهایی می‌سازند با طبقات بسیار زیاد و یا بهتر است بگویم در هرجایی رسیدیم برج ساختیم و این‌گونه شهرمان را خراب کردیم،ترافیک را هرروز در شهر پررنگ‌تر کردیم و این‌گونه هویت را از شهر گرفتیم به گونه‌ای‌ای که در اجلاس‌های بین‌المللی تهران را به نام شهر بدون چهره یاد می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی مركز تحقیقات بین‌المللی انرژی، شهر را مقوله‌ای‌ای قلمداد کرد که باید همانند بدن، خود تأمین‌کننده انرژی باشد و این استعدادی است که در سرزمین ایران به‌راحتی قابل‌دسترس است ولی هیچگاه اهالی این سرزمین سعی نکرده‌اند این استعداد را کشف کنند.وی در ادامه با مثال تعداد کثیر کویر در ایران گفت؛ معماری سنتی بسیار عالی ولی برای آن زمان، ما باید از دستاوردهای معماری سنتی ترجمه کنیم برای معماری امروز همانند استفاده از انرژی اقلیمی که درگذشته در ذات بناهای ایرانی وجود داشته و امروز فراموش‌شده است، وجود مساحت بسیار کویر در کشور سرمایه‌ای‌ای است که متأسفانه امروز به بدترین شکل از آن می‌گذریم درصورتی‌که می‌توان بهترین بهره را از آن در جهت تولید انرژی برد.
وی با اشاره به تلفیق علم و سیاست آن را عامل رکود کشور دانست که باید موردنظر سیاست‌گذاران معماری قرار گیرد و در آخر با طرح چند سؤال آموزش را در کشور با مشکلات بسیار یادکرد و گفت؛ وجود تعداد بسیار دانشکده معماری این سؤال را در ذهن تداعی می‌کند که آموزش ما به چه تعداد استاد نیاز داردکه به پرورش تعداد کثیری دانشجو بپردازند و نیز با این تعداد دانشجو می‌توان استاد باکیفیت به کاربرد؟از سوی دیگر تعداد زیاد تحصیل‌کرده در مقاطع بالا چه کارایی دارد؟
بدون دیدگاه