بررسی مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت و کاهش جرایم در فضاهای عمومی شهری مناسب زنان بر پایه رویکرد CPTED (نمونه موردی : شهرک اکباتان)

بررسی مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت  و کاهش جرایم در فضاهای عمومی شهری مناسب زنان بر پایه رویکرد CPTED (نمونه موردی :  شهرک اکباتان)

نویسندگان  ندا منصورحسینی، بابک موسی زاده

منتشر شده از : مقالات همایش زن،معماری و شهر

چکیده فضاهای عمومی مهمترین بخش شهرها هستند. در چنین فضاهایی بیشترین ارتباط و تعامل بین انسان ها رخ می دهد این عرصه ها باید به نحوی برنامه ریزی و طراحی شوند که برای تمام گروه های سنی و اجتماعی مخصوصاً  زنان، سالمندان، معلولین و کودکان قابل استفاده باشند. و از آنجا که امنیت از مهمترین فاکتورهای شکل گیری فضاهای عمومی شهری به منظور ترغیب گروه های خاص برای حضور در این فضاها می باشد. لذا در مقاله حاضر به بررسی مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت و کاهش جرایم در فضاهای عمومی شهری مناسب زنان بر پایه رویکرد CPTED (پیشگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی) پرداخته شده است. روش بررسی در مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی در بستری پیمایشی می باشد. که در مرحله اول، یافته های تحقیق بر پایه مرور مطالعات موجود در زمینه ویژگی های فضاهای شهری امن مناسب زنان بوده، و سپس با مصاحبه و انجام مطالعات میدانی به تبیین مشخصه های محیطی موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی شهری امن با تاکید بر ترجیحات زنان شهرک اکباتان پرداخته شده است. مشخصه های محیطی حاصل از بررسی شامل : دسترسی، نور و روشنایی، خوانایی، دید و نظارت طبیعی، پویایی، اختلاط عملکردی، علائم و راهنما و تعمیر و نگهداری می باشد. امید است با شناخت و درک نیازهای مختلف زنان به عنوان موثرترین گروه اجتماعی، و تلاش در جهت پاسخگویی به این نیازها و احترام به ترجیحات آنها با مشخصه های محیطی ارائه شده در این پژوهش، موجبات حضور بیشتر این گروه در عرصه های عمومی شهری میسر گردد.   واژه های کلیدی : امنیت، کاهش جرایم، فضای عمومی شهری، زنان، رویکردCPTED ، شهرک اکباتان.

 

• مقدمه

فضاهای عمومی شهری بستری برای رفع نیازهای روزمره و زندگی عمومی شهروندان هستند. در این عرصه ها فعالیت ها و رفتارهای انسانی شکل می گیرد و روابط اجتماعی و فرهنگی انسان ها با یکدیگر اتفاق می افتد. فضاهای عمومی باید به نحوی برنامه ریزی و طراحی شوند که برای تمام گروه ها فارغ از سن، جنس، نژاد و … قابل استفاده باشند. در این میان زنان از جمله گروه هایی می باشند که توجه به خواسته ها و نیازهایشان در طراحی فضاهای عمومی شهری به موجب ترغیب آنان به حضور در این فضاها و برقراری تعاملات اجتماعی، بیش از گروه های دیگر نادیده گرفته شده است. از نظر زنان استفاده کننده از فضاهای عمومی، شاخصه ایمنی و امنیت شاخص قطعی و معنادار با میزان مطلوبیت عمومی فضا بوده و نظارت مستمر در فضای عمومی در بهبود کمیت و میزان استفاده از فضاهای عمومی موثر است(رفیعیان و همکاران 1387 :51). و از آنجا که فقدان احساس امنیت زنان در فضاهای باز عمومی شهرها بالاخص محلات مسکونی موجب کاهش سرزندگی در این مکان ها می شود. بدین منظور در مقاله حاضر ضمن ارائه تعاریفی مختصر، از فضاهای عمومی شهری و شاخص های محیطی موثر بر احساس امنیت و کاهش جرائم در این فضاها و بررسی نیازها و خواسته های زنان، با بهره گیری از مطالعات میدانی و مصاحبه، به تبیین مشخصه های محیطی موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی امن مناسب برای زنان با در نظر گرفتن شاخص های پیشگیری از جرم با طراحی محیطی پرداخته خواهد شد.

• روش و فرآیند انجام تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی در بستری پیمایشی است که در آن هدف، بررسی مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت و کاهش جرایم در فضاهای عمومی شهری از دیدگاه گروه های خاص اجتماعی (زنان ساکن شهرک اکباتان) می باشد. درگام اول به منظور دستیابی به مبانی نظری تحقیق به بررسی و تحلیل اسناد و اطلاعات کتابخانه ای و منابع اینترنتی در رابطه با ویژگی های فضاهای عمومی امن و قابل دفاع و پیشگیری از جرائم با استفاده از طراحی مناسب فضاهای عمومی برای زنان با توجه به نیازها و خواسته هایشان پرداخته شد. و درگام بعدی نتایج حاصل که شامل شاخص های محیطی که موجب ترغیب زنان برای حضور در فضاهای عمومی امن در شهرها می باشد، با بهره گیری از نظر اساتید روانشناسی و به کمک مصاحبه حضوری عمیق از نمونه 50 نفری از جامعه آماری، ارتقاء یافته و نتایج تکمیل شد.

• پیشینیه تحقیق

در این پژوهش به بررسی مطالعات انجام شده در رابطه با مشخصه های محیطی موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی امن مناسب زنان در شهرها، ویژگی های فضاهای بی دفاع، و شاخص های فضاهای عمومی طراحی شده با رویکرد CPTED پرداخته شده است. در رابطه با ویژگی های فضاهای عمومی شهری موفق «محققین با بررسی بیش از 1000 فضای عمومی شهری در شهرهای مختلف جهان دریافته اند که موفق ترین و کاراترین فضاهای عمومی شهری دارای 4 مولفه اساسی کیفیتی اند : اول اینکه این فضاها در دسترس هستند، دوم اینکه افراد در آنها درگیر فعالیت می شوند، سوم اینکه از راحتی و آسایش انسانی برخوردار بوده و دارای مناظر زیبایی نیز هستند، و چهارم اینکه مکانی اجتماعی نیز تلقی می شوند؛ یعنی جایی که افراد می توانند یکدیگر را ملاقات کرده و دامنه ارتباطات اجتماعی خود را وسعت بخشند»(رفیعیان و همکاران، 1387 : 40). در رابطه با فضاهای شهری امن در سال 1961 جین جیکوب درکتاب مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی، سه مشخصه : تعیین حدود واضح فضای عمومی و خصوصی، تنوع کاربری و اختلاط آن ها در سطح شهر، سطح بالایی از کاربری پیاده در پیاده روها برای این فضاها بر می شمرد(Jacobs, 1961). وکرل و وایتزمن در پژوهشی که در سال 1995 انجام دادند سه عامل: آگاهی از محیط، قابلیت مشاهده بودن فضا توسط دیگران و دسترسی آسان به کمک در مواقع لزوم را برای افزایش امنیت در فضاهای شهری بیان کردند(Wekerle&Whitzman, 1995). در رابطه با فضاهای بی دفاع شهری نیز مطالعاتی انجام شده است که می توان به پژوهش محسنی تبریزی و همکاران در سال 1390 در منطقه 22 تهران اشاره نمود. آنان معتقد اند راهکارهای معطوف به کاهش خشونت از طریق طراحی شهری باید بر هر دو بعد فیزیکی و اجتماعی فضاها، به طور همزمان توجه کند تا بتواند بیشترین تاثیر را بر کاهش خشونت و جرایم از طریق طراحی شهری و مداخله در محیط اطراف بگذارد. ویژگی های مشاهده شده در فضاهای بی دفاع، از دیدگاه محسنی تبریزی و همکاران در قالب جدول (1) آمده است.

جدول (1) : ویژگی های مشاهده شده در فضاهای بی دفاع (ماخذ : محسنی تبریزی و همکاران، 1390 : 61)

ویژگی های فیزیکی	ویژگی های اجتماعی
– کمبود و فقدان نور و روشنایی – ساختمان های مخروبه – ساختمان های نیمه کاره – رویت بصری محدود شده – بی نظمی فیزیکی – فرصت های نظارت و کنترل محدود – کنج و گوشه – پیچ و خم – محاط بودگی و محصوریت – مجاورت با فضاهای نمایان – تراکم ساختمانی – کم بودن ساختمان – نداشتن مرز و محدوده مشخص – توالی و امتداد – نقاط فرو رفته و برآمده	– عدم حضور یا استفاده ی مستمر – خلوتی – شلوغی – ازدحام – خالی بودن از حضور انسان – عدم حضور مامور یا مسوول – بی نظمی فعالیتی – کاهش قابلیت های کنترل و نظارت از سوی مردم – کمی ارتباط مردم با فضا و نبودن این ارتباط – تراکم فعالیتی

در رابطه با رویکرد CPTED نیز مطالعات بسیاری انجام شده که می توان به دیدگاه گرونلند اشاره کرد. وی معتقد است رویکرد CPTED راهبردهای ویژه ای برای کاهش جرم های شهری در نظر می گیرد که از سوی مرکز جلوگیری از جرائم  به شرح زیر به آن اشاره شده است : «تعریف فضاهای کنترل شده در ساختار شهری؛ افزایش نظارت طبیعی در معابر و فضاهای شهری؛ تعریف مشخص فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی؛ امکان دهی یا ایجاد رفتارهای امن در مناطق ناامن شهر؛ جلوگیری از مناطق ناامن در مکان های امن شهری. این راهبردها با نظارت عمومی در فضاهای شهری و بهبود فرآیند طراحی شهری، از فعالیت های نامطلوب اجتماعی جلوگیری می کند»(پورجعفر و همکاران، 1389 : 76-75). در ایران نیز مطالعاتی در رابطه با پیشگیری از جرائم با استفاده از طراحی محیطی انجام شده است که می توان به مطالعات انجام شده توسط پورجعفر و همکاران در سال 1387 اشاره نمود. در این پژوهش راهکارهای اجرایی (جدول2) در طراحی شهری و معماری بیان شده است، تا با بکارگیری آنها در رویه طراحی و مراحل ساخت و اجرا، بتوان با کاهش ظرفیت های جرم خیزی مناطق امکان ساماندهی و شکل گیری یک شهر ایمن را فراهم آورد.

جدول (2) : راهکارهای و پیشنهادات اجرایی (ماخذ : پورجعفر و همکاران، 1387 : 78)

راهکارهای و پیشنهادات اجرایی در اصول مطروحه در رویکرد CPTED
تقویت قلمروهای طبیعی	– بکارگیری مستمر فضا بوسیله کاربران از طریق راهکارهای طراحی محیطی. – استفاده از تابلوها، علایم و نشانه های بصری از طریق هنر ارتباط تصویری. – افزایش نظارت های طبیعی و گسترش حس مالکیت از طریق نهادهای اجتماعی. – بکارگیری استراتژیهای بازدارندگی بوسیله ارگانهای برنامه ریزی اجتماعی. – استفاده از محوطه سازی، حفاظ و نرده در طراحی شهر.
کنترل دسترسی	– استفاده از موانع مسدود کننده مانند دیوارها، حصار و نرده. – آگاهی بخشی به مردم از مکان ورودی ها و خروجی. – استفاده از زیر ساخت های شهری مناسب مانند پوشش کف، جداره و محوطه سازی. – نورپردازی مطلوب و کافی بر دروازه ها، ورودی و نوع سیستم دسترسی.
نظارت طبیعی	– رعایت استانداردهای مبلمان شهری مانند چراغ های روشنایی و تابلو های شهری. – التفات به جایگزینی کاربری های شهری از طریق برنامه ریزی شهری. – التفات به نحوه دسترسی به اماکن عمومی مانند پارکها و پارکینگ های عمومی. – جای دهی کیوسک های تلفن و روزنامه فروشی یا دکه های سیار در مناطق جرم خیز. – امکان دهی به حضور انسان با تسهیلات خدماتی برای افزایش نظارت عمومی. – افزایش دید با پوشش های گیاهی و محوطه سازی کم از طریق طراحی منظر شهری. – افزایش امکان دید در جهت گیری ساختمان و مکان پارکینگ در طراحی شهر.
حمایت از فعالیتهای اجتماعی	– اصلاح برنامه ریزی فضایی از طریق استفاده کارآمد از فضاهای شهری. – ایجا تراکم در فعالیت های اجتماعی در مناطق جرم خیز. – قراردهی فعالیت های اقتصادی خاص در مکان های همجوار نیروهای انتظامی. – جای دهی فعالیت های خدماتی در مناطقی که نظارت عمومی کمتری دارد. – جایگزینی فضاهای عمومی در مناطق با دید و نظارت کم.
تعمیر و نگهداری	– تعمیر و نگهداری تجهیزات شهری مانند تابلو ها و علایم ارتباطی. – حفاظت از آسیب رساندن به تجهیزات شهری مانند حفاظ دار کردن چراغهای معابر. – منظرسازی براساس معیارهای افزایش دهنده دید و نظارت عمومی.

در رابطه با پیشگیری از جرایم با استفاده از طراحی محیطی همچنین می توان به پژوهش الماسی فر و همکاران در سال 1389 با عنوان بررسی امنیت محیطی در پارک های منطقه ای به عنوان بخشی از فضاهای شهری از دیدگاه زنان بر پایه رویکرد CPTED (مطالعه موردی : پارک ساعی) اشاره نمود. نتایج پژوهش نشان می دهد در کشورهایی که ساختار فرهنگی و اعتقادی عمیق تری وجود دارد، بایستی رویکرد  CPTED معیارهای ریزتر و جزیی تری را در ارتباط با زنان در شاخصه های طراحی محیط لحاظ نماید. شاخص های مهم در طراحی بر پایه اصول CPTED ارائه شده در پژوهش در قالب جدول شماره 3 تبیین شده است.

 

جدول (3) : عوامل و شاخص های مهم در طراحی بر پایه اصول CPTED (ماخذ : الماسی فر و همکاران، 1389 : 26)

مولفه ها		فضاها و روش های دستیابی به هدف
دید و نظارت عمومی	توسط افرادی که از پارک استفاده می کنند؛ توسط نگهبانان و باغبانان؛ توسط همسایگی و خانه های اطراف.	نحوه کاشت گیاهان به گونه ای که مانع دید نشود؛ در هنگام طراحی رشد 20 سال آینده گیاه و این که برگ ریز یا همیشه سبز بودن آن مورد توجه قرار گیرد؛ از موانع بلند و زاویه های بسته و بوته های پربرگ و حجیم که مانع دید می شوند در طراحی اجتناب نمود.
نور و روشنایی	چراغ های داخل پارک؛ نوردهی کاربری های ساخته شده.	کاشت تیرهای چراغ به گونه ای که چهره ها از 10 متری مشخص باشند؛ علائم و فضاهای مخفی و ورودی و خروجی ها به خوبی نورپردازی شوند؛ نورپردازی باعث اذیت چشم نشود و به اندازه ای باشد تا باعث وهم و تخیل نیز نگردد.
مسیرهای مخفی و جدا افتاده	مسیرهایی بن بست؛ مسیرهایی که در چرخه گردش قرار ندارند؛ مسیرهای باریک و مخفی پوشیده شده با گیاهان؛ مسیرها و فضاهایی که به دلیل عدم بهسازی مورد استفاده قرار نمی گیرند.	استفاده از دوربین های مداربسته؛ قرار دادن کیوسک های اطلاع رسانی؛ ایجاد کاربری های خدماتی؛ نورپردازی مناسب؛ دید طبیعی از فضاهای دیگر به فضای مورد نظر؛ در صورت وجود امکان غافلگیری بایستی از 50 تا 100 متر قبل این آگاهی داده شود؛ سعی شود از پوشش های گیاهی با تنه های بلند استفاده شود و از کاربرد بوته ها و استفاده بیش از حد گیاهان همیشه سبز ممانعت به عمل آید.
وجود فضاهای جدا افتاده	فضاهایی که محیط گردش جدا از مسیرهای اصلی پارک دارند؛ فضاهایی که کاربری خاصی برای آن در نظر گرفته نشده.	استفاده از کاربری مناسب در فضا تا حالت دعوت کنندگی داشته باشد؛ طراحی بهینه منظر تا با خوانا بودن و امکان دید داشتن بیننده را به سوی خود فرا خواند؛ وجود مسیرهای مختلف مفر در هنگام بروز خطر در چنین فضاهایی.
استفاده از ترکیب کاربری ها	فضاهای شهری پارک ها فضاهای جدا افتاده اند.	در پارک ها استفاده از کاربری هایی چون کتابخانه و فضای بازی کودکان.
افزایش فعالیت های روزمره	در فضاهای شهری در پارک ها.	با ایجاد بخش های ورزشی و فضای کمپینگ؛ ایجاد فضاهای بازی و تفریحی؛ ایجاد فضاهای آموزشی یا ارائه خدمات؛ پخش چنین فعالیت های در سطح پارک برای ایجاد تعادل.
علائم و راهنما	در فضاهای مخفی و جدا افتاده؛ در فضاهای پیچیده و با وسعت زیاد.	توجه به چگونگی طراحی علائم که خوانا و مشخص باشند؛ پیغامشان کافی و مشخص باشد؛ استفاده از مصالح و مواد مناسب؛ قابل استفاده برای تمام اقشار چه باسواد و چه بی سواد.
ایجاد حس مالکیت	فضای پارک های محلی؛ پیاده راه ها؛ فضاهای عمومی شهری.	ایجاد حس قلمرو در افراد تا احساس مالکیت ایجاد شود؛ طراحی مناسب فضایی برای دعوت کنندگی.
طراحی کلی	–	اهمیت کیفیت و زیبایی : زیبا و با کیفیت طراحی شوند که افراد از کاربرد آن لذت ببرند؛ وضوح و روشنی ساختار آن : باید به راحتی قابل فهم و درک باشند؛ پرهیز از فضاهای بدون کاربری که اهداف طراحی روشن و واضح نباشد؛ در ساعات شب نیز کاربری داشته باشند؛ از مصالح مناسب در زمینه رنگ، شکل و بافت برای دعوت کنندگی یا عدم دعوت کنندگی استفاده کنیم.

مطالعه ی دیگری در سال 1389 با عنوان بررسی شاخص های برنامه ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی (نمونه موردی : بخش مرکزی شهر تهران) توسط الیاس زاده مقدم و همکاران انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که هر چه میزان تردد زنان در پهنه های مورد مطالعه بیشتر بوده، میزان احساس امنیت بیشتری داشته اند. همچنین بررسی شاخص های مدل مفهومی تجربی حاکی از آن است که با افزایش میزان خوانایی و آشنایی فضا، ارتقای شهرت (خوشنامی و یا بدنامی) فضاها، نظارت بر فضا و دسترسی به امداد، ارتقای حیات شبانه فضا و کارایی حمل و نقل عمومی میزان احساس امنیت درک شده از فضا افزایش می یابد. شاخص های موثر در برنامه ریزی کالبدی و احساس امنیت در زنان بررسی شده در این مقاله، در قالب جدول شماره 4 آمده است.

جدول(4) : شاخص های کالبدی ارتقا امنیت زنان در فضاهای شهری(ماخذ : الیاس زاده مقدم و همکاران 1389 : 53)

شاخص	کاربرد شاخص در ارتقای امنیت
کاربری ها و فعالیت های ناشی از آنها	کاربرد سیاست کاربری های مختلط
امنیت تردد زنان	توسعه حمل و نقل عمومی کارا و ایمن، افزایش خوانایی فضاهای تردد پیاده
خوانایی فضاهای شهری	ارتقای خوانایی فضا برای مسیریابی راحت و ایمن
مراقبت های طبیعی و مصنوعی	توسعه فرهنگ نظارت طبیعی و نصب دوربین های مداربسته و ارتقای میزان دسترسی
میزان آشنایی فضا	تکرار مناظر آشنا در فضاهای عمومی شهری و کاهش حس غربت و اضطراب
توسعه حیات شبانه شهری	افزایش تحرکات اقتصاد و فعالیت های شبانه ارتقا سرویس های حمل و نقل شبانه ایمن
شهرت(خوشنامی و یا بدنامی) فضاها	تلاش برای فرهنگ سازی و بهبود شهرت فضا

پژوهشی با عنوان تاثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان (نمونه موردی : محله نارمک و شهرک اکباتان شهر تهران) در سال 1391 توسط اکبری و همکاران صورت گرفته است. هدف کلی پژوهش شناسایی رابطه میان ویژگی های کالبدی فضاهای جمعی و احساس امنیت اجتماعی زنان در دو مجموعه مسکونی با دو الگوی متفاوت (متعارف و بلندمرتبه) و بررسی میزان تاثیر الگوی دو مجموعه بر این رابطه بوده است. با توجه به بررسی های انجام شده اکبری و همکاران مولفه های اندازه و فرم فضا، آسایش بصری و محیطی (آلودگی نمادی، آلودگی دیداری، آلودگی نور، آلودگی محیطی) و سازمان فضایی و نفوذپذیری را از مولفه های کالبدی موثر بر احساس امنیت استفاده کنندگان از فضاهای شهری می دانند.

4-  چهارچوب مفهومی و نظری موضوع پژوهش

4-1- فضای عمومی شهری :

«فضای عمومی شهری، عمده ترین کانون های زنده شهری و صحنه های فعالیت اجتماعی شهروندان  می باشند که انسان ها را به تعامل و تقابل منطقی با یکدیگر دعوت می کنند و بدون هیچ قید و شرطی در اختیار عموم قرار می گیرند»(صادقی و همکاران، 1391 : 73). در چنین عرصه هایی بیشترین ارتباط و تعامل بین انسان ها رخ می دهد. این عرصه ها تمام بخش های بافت شهری را که مردم به آن دسترسی فیزیکی و بصری دارند، در بر می گیرند(تیبالدز، 1384 : 15). در واقع فضاهای عمومی، مكانی است كه به عموم شهروندان تعلق داشته، منحصر به جنبه كالبدي و فيزيكي نبوده و درحقيقت با حضور انسان و فعاليت اوست كه معنا مي يابند(کاشانی جو، 1389 : 96). فضایی که افراد و گروههای مختلف اجتماعی در آن سهیم اند و محلی برای تبادل افکار و اطلاعات و شکل گیری شبکه های اجتماعی است(Hajer et al 2001). «فضای عمومی در شهر تنها یک مفهوم کالبدی نیست، بلکه کنش تعاملات شهروندی و فعالیت های شهری را نیز در بر می گیرد، یعنی کالبدی از شهر را مجسم می کند که مکان برقراری فعالیت های شهری یا عرصه بروز تعاملات اجتماعی است؛ به عبارتی شرط اصلی فضاهای عمومی این است که در آنها تعامل و مراوده اجتماعی صورت گیرد، چنانچه آن دسته از فضاهای عمومی که بستر تعامل اجتماعی و ارتباطات شهروندی قرار نمی گیرند را نمی توان فضای عمومی شهری دانست»(راست بین و همکاران، 1391 : 48).

4-2- امنیت در فضای عمومی شهری :

در فرهنگ فارسی عمید ” امنیت ” دارای معانی در امان بودن، آسودگی، آسایش و ایمنی است(عمید 1369: 234). در فرهنگ آکسفورد، واژه Security به «در حفظ بودن، فراغت از خطر یا اضطراب و تشویش» معنی شده است(Oxford, 1994 : 320). انسان برای رسیدن به اهداف والای انسانی بعد از برآوردن نیازهای فیزیولوژیکی نیاز به وجود امنیت و احساس امنیت دارد. برخی از کارشناسان احساس امنیت را در یک جامعه، مهمتر از وجود امنیت در آن می دانند؛ زیرا ممکن است در جامعه ای امنیت از لحاظ انتظامی و پلیس وجود داشته باشد، اما فرد احساس امنیت نکند، به عبارت دیگر موضوع امنیت از فرد شروع و به خانواده، جامعه و در نهایت بین المللی ختم می شود(الماسی فر و همکاران، 1389 : 24). «امنیت در فضاهای شهری اشاره به جریان آنومیکی علیه اشخاص و اموال آنها دارد که در صورت عدم تامین شرایط پیشگیری کننده، اموال و جان حاضران، عابران و ناظران را به صورت بالقوه و بالفعل تهدید خواهد کرد»(راست بین و همکاران، 1391 : 40). امنیت همچنین در تداوم حضور شهروندان و بقاء حیات جمعی در فضاهای عمومی بسیار موثر می باشد. حضور فعال مردم در این فضاها از عوامل افزایش امنیت است. تسلط و دیدن فضا و دیده شدن توسط مردم موجب ایجاد حس ایمنی و کاهش جرم و جنایت در این فضاها می گردد(پاکزاد 1391 : 287).

4-3- رویکرد CPTED :

رویکرد CPTED (پیشگیری از جرایم با استفاده از طراحی محیطی) نوعی رویکرد هدفمند در جهت طراحی کارآمد و هوشمندانه مولفه های محیطی با بکارگیری بهینه محیط مصنوع در کاهش جرایم می باشد. که در افزایش سرمایه اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی و افزایش میزان رضایتمندی شهروندی و در نتیجه بهبود رفاه اجتماعی جامعه تاثیر بسزایی دارد. رویکرد CPTED در دو بعد کاهش حقیقی جرایم در محیط های شهری از یکسو و افزایش احساس ایمنی و امنیت فضایی در آنها می تواند موثر واقع شود(پورجعفر و همکاران 1387 : 74). اساسی ترین اصول CPTED را می توان در اصطلاح OTREF (Opportunity, Target, Risk, Effort) خلاصه کرد. یعنی مزیت ارتکاب جرم تابعی است از تلاش (میزان آن) خطر، هدف و فرصت(طاهرخانی، 1381 : 92). رویکرد CPTED دقیقاً به بررسی فرم و کالبد شهری و ارتباط آن با جرایم شهری می پردازد. براساس این نظریه طراحان و برنامه ریزان شهری با آگاهی و تجربه ای که در اختیار دارند با توجه به ظرفیت ساخت و ساز محیط برای کاهش ترس از جرایم و کاهش پتانسیل های تخلف در محیط اقدام به طراحی و برنامه ریزی شهری می کنند(ادیبی سعدی نژاد و همکاران، 1391 : 84).

نگارندگان با توجه به مبانی نظری و مفهومی تحقیق، به منظور دستیابی به مشخصه های محیطی موثر بر شکل گیری عرصه های عمومی امن برای حضور و برقراری تعاملات اجتماعی مطلوب و متعارف زنان در این فضاها، اقدام به طرح سوالاتی در مورد کیفیت محیطی مطلوب فضاهای عمومی شهری امن از منظر زنان کردند. مصاحبه عمیق پژوهشگران با گروه 50 نفری از زنان بالای 15 سال ساکن شهرک اکباتان صورت گرفته است. محور سوال های مصاحبه : ویژگی هایی از فضاهای عمومی که موجب افزایش احساس امنیت در آنها می شود؟ مشخصه هایی از فضاهای عمومی که باعث احساس ناامنی به هنگام حضور در فضا می شود؟ انتظارات آنان از فضاهای عمومی امن چیست؟ بود. سپس با توجه به نتایج حاصل از مصاحبه نگارندگان به دسته بندی پارامترهای موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی امن از منظر زنان شهرک اکباتان پرداختند.

• جامعه آماری

جامعه آماری در این تحقیق را، زنان بالای 15 سال ساکن شهرک اکباتان، که در ساعت های مختلف شبانه روز در فضاهای عمومی شهرک حضور می یابند، تشکیل داده اند. شهرک اکباتان «از بزرگ ترین و پرجمعیت ترین شهرک های خاورمیانه می باشد که در غرب تهران منطقه (5) قرار گرفته است. این شهرک از سمت شرق به کوی بیمه و شهرک آپادانا، از شمال به اتوبان تهران-کرج، از غرب به صنایع هواپیماسازی و از جنوب به جاده مخصوص تهران-کرج محدود می باشد»(www.shakrak-ekbatan.ir). این شهرک از جمله اولین مجموعه های مسکونی است که با هدف انبوه سازی مسکن برای اقشار متوسط جامعه در 3 فاز ساخته شده است. جمعیت تقریبی این شهرک 35000 نفر می باشد. دلایل انتخاب شهرک اکباتان به عنوان جامعه آماری جمعیت زنان ساکن، وسعت عرصه های عمومی و تمایل زنان ساکن برای حضور در فضاهای عمومی این شهرک بوده است.

• یافته ها

 ویژگی های جمعیت شناختی شرکت کنندگان در این پژوهش، در نمودار شماره 1 آمده است. در بخش سن، 4 رده سنی مدنظر است. که 36% افراد بین 15 تا 30 سال، 24% افراد بین 31 تا 45 سال، 18% افراد بین 46 تا 60 سال، 22% افراد بالای 61 سال داشتند.30% گروه نمونه دارای تحصیلات زیر دیپلم، 42% دیپلم و فوق دیپلم، 14% لیسانس، 14% بالای لیسانس بودند. 48% پاسخگویان مجرد و 42% آنان متاهل بودند. این در حالی است که 66% پاسخگویان بدون شغل و 34% دارای شغل بودند.

نمودار(1) : ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ گویان(ماخذ : مطالعه میدانی نگارندگان)

با توجه به بررسی مطالعات انجام شده در زمینه مشخصه های محیطی فضاهای عمومی امن در شهرها و همچنین با تکیه بر نتایج به دست آمده از پژوهش میدانی و مصاحبه ای که از زنان شهرک اکباتان در اماکن تفریحی- ورزشی و محل تجمع آنان به عمل آمد. پارامترهای موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی امن در شهرها با در نظر گرفتن شاخص های پیشگیری از جرائم با استفاده از طراحی محیطی با تاکید بر ترجیحات زنان شهرک اکباتان اقتباس گردید(جدول 5). نتایج حاصل از تحلیل داده های مصاحبه و مطالعات میدانی شامل 8 مشخصه برای فضاهای عمومی امن، موثر در ایجاد انگیزش هر چه بیشتر زنان جهت حضور در عرصه های عمومی شهری و برقراری تعامل اجتماعی با دیگر گروه های اجتماعی می باشد.

جدول (5) : پارامترهای تبیین کننده مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت در فضاهای عمومی مناسب زنان بر پایه رویکرد CPTED(ماخذ : نگارندگان با استفاده از یافته های تحقیق)

مشخصه محیطی	پارامترهای تبیین کننده
دسترسی	– وجود ورودی ها و خروجی های چندگانه(ایرانمنش و همکاران، 1392 : 58). – دسترسی راحت و آسان به مسیرهای منتهی به ورودی ها و خروجی ها. – محدود کردن دسترسی به فضا با استفاده از حصار و نرده. – دسترسی آسان به تلفن های اضطراری به منظور احضار کمک در موارد ضروری(سلطان زاده و همکاران 1392). – وجود مسیرها، خروجی های اضطراری و یا دسترسی سریع اتومبیل های امداد به محل.
دید و نظارت طبیعی	– «افزایش امکان دید در جهت گیری ساختمان و مکان پارکینگ در طراحی شهر. – افزایش دید با پوشش های گیاهی و محوطه سازی کم از طریق طراحی منظر شهری. – بکارگیری مستمر فضا بوسیله کاربران از طریق راهکارهای طراحی محیطی»(پورجعفر و همکاران، 1387 : 78). – نظارت  طبیعی بر نحوه دسترسی به فضا. – «عدم ایجاد مناطق غیرقابل نظارت (مناطق کور) در طراحی فضاهای عمومی. – قابل رویت بودن فضا از بدنه ها. – نظارت رسمی به محیط از طریق نیروهای انتظامی. – استفاده از بدنه ها با شیشه های شفاف محکم. – امکان دید به مسیرهای سرپوشیده و مجزا. – عدم استفاده از ورودی ها و خروجی های فرورفته (به علت ایجاد گوشه هایی که از نظارت عادی خارج است)»(سلطان زاده و همکاران 1392).
نور و روشنایی	– «روشنایی باید به میزان ثابت، مقاوم در برابر خراب کاری و به میزان کافی باشد»(ایرانمنش و همکاران، 1392 : 63). – «حذف گوشه های کم تردد و کم نور»(پاکزاد، 1391 : 79). – «عناصر محوطه سازی باید به نحوی انتخاب و نگهداری شود که مانع عبور نور نشود»(ایرانمنش و همکاران، 1392 : 61). – « نورپردازی مطلوب و کافی بر دروازه ها، ورودی و نوع سیستم دسترسی»(پورجعفر و همکاران، 1387 : 78). – «عدم نورپردازی مسیرهایی که به سوی مکان های مبهم می رود( به علت ایجاد حس کاذب امنیت، برای مردم در شب). – استفاده از روشنایی همگون برای تمام فضا (به منظور عدم ایجاد کنتراست نور و سایه). – نورپردازی مناسب مسیرهای پیاده و سواره»(سلطان زاده و همکاران، 1392).
خوانایی	– التفات به نحوه دسترسی به اماکن عمومی مانند پارکها و پارکینگ های عمومی(پورجعفر و همکاران 1387 : 78). – خوانایی مسیرهای پیاده و سواره. – تعریف شفاف ورودی ها و خروجی ها. – اطلاعات موجود در فضا به آسانی برای همه قابل درک باشد(منصورحسینی و همکاران، 1392).
پویایی	– «وجود بستر فضایی و تسهیلات لازم برای فعالیت گروه های مختلف اجتماعی اعم از کودکان، زنان، سالخوردگان، جوانان و … – جلوگیری از انحصاری شدن فضا توسط یک گروه خاص»(پاکزاد، 1391 : 383). – ایجاد فعالیت هایی که در شب زنده هستند به منظور تشویق شهروندان به حضور شبانه در فضا.
اختلاط عملکردی	– «ترکیب مناسب کاربری ها. – تنوع کاربری ها در حد نیاز. – عدم منطقه بندی و تفکیک کاربری ها. – عدم استقرار کاربری های اداری و زمان دار در بدنه بلافصل فضاهای عمومی»(سلطان زاده و همکاران، 1392). – «پرهیز از کاربری هایی که افراد غیر ساکن را جذب می کند»(پاکزاد، 1391 : 77). – «ایجا تراکم در فعالیت های اجتماعی در مناطق جرم خیز. – قراردهی فعالیت های اقتصادی خاص در مکان های همجوار نیروهای انتظامی. – جای دهی فعالیت های خدماتی در مناطقی که نظارت عمومی کمتری دارد»(پورجعفر و همکاران، 1387 : 78).
علائم و راهنما	–  نورپردازی مناسب علائم و نشانه ها در شب. – توجه به چگونگی طراحی علائم، خوانا و مشخص باشند. – پیغام علائم کافی و مشخص باشد. – استفاده از مصالح و مواد مناسب برای ساخت آنها. – علائم  قابل استفاده برای تمام اقشار چه باسواد و چه بی سواد باشد.(الماسی فر و همکاران، 1389 : 26). – استفاد علائم تصویری بیشتر از نوشتاری. – قرار دادن نقشه دسترسی به فضاها.
تعمیر و نگهداری	– «حفاظت از آسیب رساندن به تجهیزات شهری مانند حفاظ دار کردن چراغ های معابر. – منظر سازی براساس معیارهای افزایش دهنده دید و نظارت عمومی»(پورجعفر و همکاران، 1387 : 78). – «کوتاه کردن بوته ها و درختانی که مانع دید هستند. – بازسازی فضاهای مخروبه. – تعمیر و نگهداری مبلمان شهری، تابلوها و علائم. – تعمیر و نگهداری چراغ های روشنایی و محوطه سازی»(سلطان زاده و همکاران، 1392).

6-1مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت در فضاهای عمومی شهری مناسب زنان

6-1-1- دسترسی :

«دسترسی فضاهای عمومی به معنای پذیرا بودن حضور اجتماعی افراد در خود است»(چرخچیان و همکاران، 1388 : 67). قلمرو فضای عمومی باید برای همگان قابل دسترسی بصری و فیزیکی باشد. دسترسی بصری یعنی : افراد قبل از ورود به فضا بتوانند داخل آن را ببینند و در رابطه با احساس امنیت و میزان راحتی آن قضاوت کنند. و دسترسی فیزیکی یعنی : فضا از لحاظ فیزیکی قابل دسترس است یا خیر(سلطان زاده و همکاران، 1392 : 58). دسترسی با قابل رویت بودن فضا و نحوه دستیابی به فضا در رابطه است که خود در امنیت و عملکرد مثبت فضا موثر است. در این راستا امکان دسترسی، تداوم حرکت و حضور گروه های اجتماعی ویژه نظیر زنان، سالمندان و کودکان در نقاط مختلف فضا، وجود پارکینگ های کافی و ارتباط مطلوب با سیستم حمل و نقل شهری از جمله شاخص های تعیین کننده این بعد می باشند(دانشپور و همکاران، 1386 : 21).

6-1-2- نور و روشنایی :

«طراحی روشنایی شهر نه تنها موضوعی صرفاً ترئینی نیست، بلکه روشی در جهت پاسخ به جست و جوی ما برای روش پیشرفته تامین امنیت و آسودگی محیط می باشد. امروزه نورپردازی، تعریف کننده هویت و سیمای شبانه شهر است و نبود نور و وجود تاریکی شبانه عوارضی همچون افزایش جرائم و بزه کاری و کاهش امنیت اجتماعی را سبب می شود»(اعتمادی فر، 1387 : 286). در واقع مهمترین ویژگی شرایط آلودگی رفتاری و جرم خیزی در زمان شب، تاریکی و کم نوری و توزیع نامناسب سیستم روشنایی است که بر محیط حاکم می شود و با عدم آشکار شدن فرم به علت تاریکی، اولین گام به سوی به وجود آمدن فضایی بدون دفاع و آسیب پذیر برداشته می شود(ادیبی سعدی نژاد و همکاران، 1390 : 88).

6-1-3- خوانایی :

مردم موقعی می توانند از کیفیات فضای شهری بهره گیرند که بتوانند سازمان فضایی مکان و آنچه در آنجا می گذرد را درک کنند(کلانتری و همکاران، 1390 : 183). در واقع «خوانایی یعنی درک ظرفیت هایی که محیط برای گزینش عرضه می کند که به میزان تشخیص پذیری محیط برای افراد و سهولت درک آنان از محیط بستگی دارد»(سلطان زاده و همکاران، 1392 : 7). افزایش میزان خوانایی فضاهای عمومی با میزان احساس امنیت زنان در آن فضاها رابطه ی مستقیم دارد.

6-1-4- دید و نظارت طبیعی :

نظارت طبیعی به معنای توانمندسازی محیط شهری از طریق در معرض دید قرار گرفتن و آسانی نظارت است که امکان نظارت بر مناطق شهری را بوسیله شهروندان یا ارگان های انتظامی فراهم می کند. در واقع با در معرض دید قرار دادن فضاها از ایجاد مناطق کور جلوگیری بعمل آورده می شود(پورجعفر و همکاران، 1387 : 77). بدین منظور طراحی فضاهای عمومی به طوری که امکان نظارت طبیعی به تمام نقاط آن از طریق استفاده کنندگان از فضا وجود داشته باشد موجب افزایش امنیت و کاهش جرم خیزی در این فضاها می شود.

6-1-5- پویایی :

رویدادهای اجتماعی، نوع فعالیت ها و کاربری های موجود در درون فضا و توان آنها در جذب افراد و گروه های مختلف سنی و اجتماعی، مهمترین فاکتور در پویایی فضاهای عمومی و فعال بودن آن در ساعات و فصول مختلف است(دانشپور و همکاران، 1386 : 21). وجود فضاهایی برای بازی کودکان و فضاهای ورزشی که مبین حس پویایی در فضاهای عمومی می باشد موجب افزایش سرزندگی در این فضاها و تشویق گروه های مختلف برای حضور در این عرصه ها می شود.

6-1-6- اختلاط عملکردی :

اختلاط متعادل از عملکردها در فضاهای عمومی به دلایل محیطی، اقتصادی، زیبایی شناسی و ایمنی و امنیت مهم است. کاربری های مخلوط باید با هم سازگار باشد برای اینکه فعالیت، نظارت طبیعی و ارتباط میان افراد را در طول روز تشویق نماید(ایرانمنش و همکاران، 1392 : 36). وجود طیف گسترده ای از عملکردها موجب حضور گروه های مختلط سنی و اجتماعی در ساعات مختلف شبانه روز در فضاهای عمومی می گردد که خود موجب افزایش امنیت در این فضاها می شود.

6-1-7- علائم و راهنما :

توجه به چگونگی طراحی علائم که خوانا و مشخص باشند؛ پیغامشان کافی و مشخص باشد؛ استفاده از مصالح و مواد مناسب و همچنین قابل استفاده بودن علائم برای تمام اقشار چه باسواد و چه بی سواد(الماسی فر و همکاران، 1389 : 27) از پارامترهایی است که در رابطه با طراحی علائم در طراحی فضاهای عمومی مناسب زنان به آن باید توجه نمود.

6-1-8- تعمیر و نگهداری :

«با تعمیر و نگهداری مناسب از مبلمان شهری، تابلوها و علائم شهری و چراغ های روشنایی و محوطه سازی می توان علاوه بر بهینه سازی هزینه های شهری، از بالا رفتن ظرفیت مناطق در جرم خیزی کاست»(پورجعفر و همکاران، 1387 : 77). وجود مکان های مخروبه و غیرقابل استفاده در عرصه های عمومی موجب ایجاد فرصت جرم وجنایت و کاهش احساس امنیت در استفاده کنندگان از این عرصه ها می شود .

علاوه بر 8 مشخصه ذکر شده توجه به کیفیت و زیبایی فضاهای عمومی، استفاده از مصالح مناسب در زمینه رنگ، شکل و بافت برای دعوت کنندگی؛ استفاده از مبلمان و پوشش گیاهی متنوع و مناسب از دیگر پارامترهایی است که در طراحی فضاهای عمومی امن مناسب برای زنان در شهرها باید مدنظر قرار گیرد. برخورداری فضاهای عمومی شهری از مشخصه های محیطی ذکر شده و انطباق آنها با خواسته ها و نیازهای زنان موجب ارتقای احساس امنیت و ترغیب آنها به حضور در فضاهای عمومی می گردد.

• نتیجه گیری

فضاهای عمومی در شهرها، باید عرصه هایی باشند که شهروندان در آنها زندگی جمعی را تجربه کنند. فضاهایی برای برآوردن نیازهای اجتماعی تمام شهروندان. ولی متاسفانه بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که فضاهای عمومی شهری به علت عدم شناخت و درک نیازهای استفاده کنندگان، توسط طراحان و مدیران شهری، بستر امنی برای تحقق نیازهای اجتماعی شهروندان به ویژه زنان نمی باشند. و از آنجا که زنان از نظر احساس امنیت در فضاهای شهری، از آسیب پذیرترین گروه های اجتماعی هستند لذا جهت حضورپذیری بیشتر این گروه، توجه به فاکتور امنیت در طراحی فضاهای عمومی شهری حائز اهمیت می باشد. با توجه به مطالعات انجام شده در این پژوهش، پارامترهایی نظیر تامین نظارت رسمی و طبیعی بر فضاها، تزریق فعالیت به فضاهای گمشده و بی دفاع، تامین روشنایی مناسب این فضاها بویژه در ساعات شبانه، دقت در کاشت گیاهان، جلوگیری از ایجاد گوشه های پنهان و فاقد نظارت، دسترسی آسان به راههای خروجی در صورت نیاز، نصب نشانه های راهنما  و کمک به تعیین موقعیت مکانی بهره برداران از فضا و … از اقدامات ضروری برای افزایش امنیت در فضاهای عمومی شهری مناسب زنان می باشند. از اینرو امید است با شناخت و درک نیازهای مختلف زنان، و تلاش در جهت پاسخگویی به این نیازها و احترام به ترجیحات آنها در برنامه ریزی و طراحی فضای عمومی شهری امن با مشخصه های محیطی ارائه شده در این پژوهش، شاهد حضور بیشتر این گروه در فضاهای عمومی باشیم.

تشکر و قدردانی

نگارندگان این نوشتار مراتب سپاس خود را از زنان شرکت کننده در این مطالعه که با حوصله و صبر به پیشبرد این تحقیق یاری رسانده اند ابراز می دارد

 

منابع

1- ادیبی سعدی نژاد، فاطمه، عظیمی، آزاده، (1390)، «تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی (مورد شهر بابلسر)»، مجله آمایش محیط، شماره 15، صص 105-81.

2- اعتمادی فر، سید احسان، (1387)، «نقش روشنایی شهری و طراحی نورپردازی در امنیت شهر تهران (با تاکید بر اصول صحیح نورپردازی در مناظر شهری)»، دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران، صص 306-285.

3- اکبری، رضا، پاک بنیان، سمانه، (1391)، «تاثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان (نمونه موردی : محله نارمک و شهرک اکباتان شهر تهران)، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شماره 2، صص 64-53.

4- الماسی فر، نینا، انصاری، مجتبی (1389)، «بررسی امنیت محیطی در پارک های منطقه ای به عنوان بخشی از فضاهای شهری از دیدگاه زنان بر پایه رویکرد CPTED (مطالعه موردی : پارک ساعی)»، مجله مدیریت شهری، شماره 25، صص 34-21.

5- الیاس زاده مقدم، سید نصرالدین، ضابطیان، الهام (1389)، «بررسی شاخص های برنامه ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی (نمونه موردی : بخش مرکزی شهر تهران)»، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شماره 44، صص 56-43.

6- ایرانمنش، نسیم، بیگدلی، الهه، (1392)، «پیشگیری از جرائم توسط طراحی محیطی»، چاپ اول، تهران : نشر هنر معماری قرن.

7- پاکزاد، جهانشاه، (1386)، «راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران»، چاپ ششم 1391، تهران : انتشارات شهیدی.

8- پورجعفر، محمد رضا، رضایی فر، فاطمه، تقوایی، علی اکبر، (1389)، «فضاهای قابل دفاع به عنوان سرمایه ای اجتماهی در کاهش میزان جرم های شهری و ارتقای امنیت محیطی (با توجه به شهرهای سنتی ایران)»، دانشنامه علوم اجتماعی، شماره 3، صص 92-65.

9- پورجعفر، محمدرضا، محمودی نژاد، هادی، رفیعیان، مجتبی، انصاری، مجتبی، (1387)، «ارائه امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تاکید بر رویکرد CPTED»، نشریه بین المللی علوم مندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، شماره 6، صص 82-73.

10- تیبالدز، فرانسیس، (1384)، «شهرسازی شهروندگرا»، ترجمه محمد احمدی نژاد، چاپ اول، نشر خاک.

11- چرخچیان، مریم، دانشپور، سیدعبدالهادی (1388)، «بررسی مولفه های طراحی فضاهای عمومی پاسخگو»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی (دانشگاه تبریز)، سال 14، شماره 30، صص 85-53.

12- دانشپور، سیدعبدالهادی، چرخچیان، مریم، (1386)، «فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی»، باغ نظر، شماره 7، صص 28-1.

13- راست بین، ساجد، جعفری، یاسر، دارم، یاسمن، معززی مهر طهران، امیر محمد (1391)، «رابطه همبستگی بین کیفیت های محیطی و تداوم حیات شهری در عرصه های عمومی (نمونه موردی : جلفای اصفهان)»، مجله باغ نظر، سال نهم، شماره 21، صص 46-35.

14- رفیعیان، مجتبی، رضازاده، راضیه، سیفایی، مهسا، احمدوند، یزدان (1387)، «سنجش شاخص های موثر بر مطلوبیت فضاهای عمومی شهری از منظر گروه های خاص اجتماعی (زنان) موردپژوهی میدان نبوت تهران»، فصلنامه نامه هنر، دانشگاه هنر، شماره 2، صص 54-37.

15- سلطان زاده، حسین، منصورحسینی، ندا، موسی زاده، بابک، (1392)، «مشخصه های محیطی موثر بر افزایش امنیت در فضاهای عمومی شهری(نمونه موردی شهرک اکباتان)»، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار.

16- سلطان زاده، حسین، منصورحسینی، ندا، (1392)، «فضاهای عمومی شهری و مشخصه های محیطی موثر بر حیات جمعی سالمندان»، اولین همایش منطقه ای معماری و معماری پایدار، شهرسازی ایذه (خشت اول).

17- سلطان زاده، حسین، منصورحسینی، ندا، (1392)، «بررسی مشخصه های محیطی موثر بر شکل گیری فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی : شهرک اکباتان)»، مجله انگاره معمارانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، صص 60-53.

18- صادقی، علی رضا، احمدی، فریال، غفاری سروستانی، نازنین، رفیعیان، مجتبی (1391)، «تدقیق انگاره های حاکم بر حضور زنان مسلمان در عرصه های عمومی شهری (نمونه موردی : شهر شیراز)»، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 2، صص 85-71.

19- طاهرخانی، حبیب الله، (1381)، «ایجاد فضاهای قابل دفاع شهری»، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 9، صص 95-88.

20- عمید، حسن، (1369)، «فرهنگ فارسی عمید»، تهران : انتشارات امیرکبیر.

21- کاشانی جو، خشایار، (1389)، «بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری»، نشریه هویت شهر، شماره 6، صص 106-95.

22- کلانتری، حسین، اخوت، هانیه، (1390)، «برنامه ریزی منظر شهری»، تهران : جهاد دانشگاهی، پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری.

23- محسنی تبریزی، علیرضا، قهرمانی، سهراب، یاهک، سجاد، (1390)، «فضاهای بی دفاع شهری و خشونت (مطالعه ی موردی فضاهای بی دفاع شهر تهران)»، مجله جامعه شناسی کاربردی، شماره 44،  صص70-51.

24- منصورحسینی، ندا، سلطان زاده، حسین، (1392)، «کیفیت های محیطی موثر بر حیات جمعی زنان در فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی شهرک اکباتان)»، همایش ملی معماری و شهرسازی انسانگرا.

 

25- Jacobs J., “ the Death and Life of Great American Cities”, New York : Random House,

(1961).

26-  Wekerle M., Whitzman R., “Safe cities : Guidelines for planning, Design and Management”, Van Nostrand Reinhold, USA. (1995).

27-  Hajer M., Reijndorp A., “In Search of New Public Domain”, Rotterdam, NAI Publishers, (2001).www.gchto.ir

28-  www.shakrak-ekbatan.ir